GBS-ziekte (Groep-B-streptokokken) en zwangerschap

Wat zijn groep B streptokokken (GBS)?

Streptokokken zijn bacteriën. Ze zijn alleen zichtbaar onder de microscoop. Er bestaan verschillende soorten streptokokken: de groep B streptokok is er daar een van. Deze streptokokken worden afgekort GBS genoemd.

Hoe vaak komt GBS voor bij zwangeren?

GBS komt voor bij één op de vijf vrouwen (20%) zonder dat het klachten veroorzaakt. Mensen die de bacterie in hun lichaam hebben, maar niet ziek zijn, zijn zogenaamde dragers.

De GBS-bacterie bevindt zich samen met andere bacteriën in de darmen. Vaak zijn ze ook in de baarmoedermond of vagina te vinden. Soms kunnen ze een blaasontsteking veroorzaken. Bij urineonderzoek is de bacterie dan aanwezig in de urinekweek.

Hoeveel kans heeft een pasgeboren baby op de GBS-ziekte?

Ongeveer de helft van de vrouwen die groep B streptokokken bij zich dragen, geeft de bacterie tijdens de bevalling door aan hun kind. Als 20% van de zwangere vrouwen draagster is, dan zal 10% van alle pasgeboren baby’s met GBS worden besmet. Het overgrote deel van deze baby’s wordt hier niet ziek van, omdat de bacteriën alleen op de huid of slijmvliezen van de pasgeborene zitten.

Een pasgeborene wordt pas ziek als de bacteriën het lichaam binnendringen. Dat gebeurt bij 1 op de 100 kinderen van moeders die GBS bij zich dragen. Van alle pasgeboren kinderen is dat 1 op de 1000.

Hoe kan een kindje besmet en ziek worden?

Kinderen kunnen al in de baarmoeder besmet worden met GBS. Dit kan ook tijdens de bevalling of na de geboorte gebeuren.

In de baarmoeder

Een besmetting in de baarmoeder gebeurt meestal na het breken van de vliezen. De streptokokken komen vanuit de vagina in de baarmoeder en in het vruchtwater. Het kindje drinkt vruchtwater en heeft ook vruchtwater in de longen. Zo kan de baby al voor de geboorte besmet raken en ziek worden. Hoe langer het na het breken van de vliezen duurt tot de bevalling begint, hoe groter de kans op besmetting. Heel soms raakt een kind in de baarmoeder besmet en geïnfecteerd zonder dat de vliezen gebroken zijn.

Temperatuursverhoging bij de moeder en een versnelde hartslag van de baby zijn aanwijzingen voor een infectie.

Tijdens de bevalling

Bij ongeveer de helft van de zwangere vrouwen die GBS bij zich dragen, raakt het kindje tijdens de bevalling besmet. Daar wordt het kindje normaal gesproken niet ziek van. De bacteriën zitten alleen op de huid en de slijmvliezen van de baby. Ongeveer 1% van deze baby’s wordt wel ziek. Meestal gebeurt dit al vrij snel na de geboorte.

Na de geboorte

Een klein aantal baby’s wordt pas na de eerste levensweek ziek. Hierbij gaat het om een derde van alle baby’s die de GBS-ziekte krijgen. Men noemt dit een ‘late-onset-infectie’: een GBS-ziekte die laat ontstaat. Kindjes kunnen tot drie maanden na de bevalling ziek worden. Sommige baby’s zijn al tijdens de geboorte besmet, maar worden pas later ziek. Het is ook mogelijk dat het kind na de geboorte nog besmet raakt, bijvoorbeeld via de handen van een volwassene. Wordt geconstateerd dat uw kindje ziek is door een GBS-infectie, dan wordt u samen met uw kindje 24 uur op de verpleegafdeling opgenomen ter observatie.

GBS-ziekte bij het kind

De meeste met GBS besmette baby’s worden binnen 24 uur ziek. Het zieke kindje ademt vaak zacht kreunend, of snel en oppervlakkig. Soms stopt het kindje zelfs even met ademhalen. De kleur van de huid is niet mooi roze of bruin, maar grauw, blauw of bleek. Het kindje kan slap aanvoelen en suf zijn. Soms reageert de baby erg sterk op prikkels, zoals aanraking, en soms kunnen er stuipjes ontstaan.

Eerste signalen

Het zacht kreunende geluid is een belangrijk waarschuwingssignaal evenals koorts of juist een te lage lichaamstemperatuur. Ook een snelle ademhaling en/of een afwijkende kleur zijn belangrijke signalen. Voedingsproblemen, zoals spugen of niet willen drinken kunnen ook wijzen op de GBS-ziekte.

Ernstig verloop

Een GBS-ziekte kan zich in een heel snel tempo ontwikkelen, soms zelfs binnen enkele uren. De infectie kan ernstig verlopen als er sprake is van een longontsteking, een bloedinfectie of een hersenvliesontsteking. Hersenvliesontsteking zien we vaker bij kinderen die wat later na de geboorte ziek worden. Ongeveer 5 op de 100 kinderen met de GBS-ziekte overlijdt aan de infectie.

Welke baby's hebben een verhoogde kans om ziek te worden door een besmetting met GBS?

Een GBS-infectie komt vaak onverwacht. Tijdens de zwangerschap of de bevalling hoeven er geen aanwijzingen te zijn dat het kindje besmet is met deze ziekte. Er zijn wel een aantal factoren bekend waarbij er een verhoogde kans is op besmetting:

• Bij een vroeggeboorte: een zwangerschapsduur van minder dan 37 weken.
• Bij langdurig gebroken vliezen, langer dan 18-24 uur.
• Bij een lichaamstemperatuur hoger dan 38ºC bij de moeder tijdens de bevalling.
• Bij een blaasontsteking bij de moeder tijdens de zwangerschap, veroorzaakt door GBS of GBS-dragerschap welke blijkt uit een afgenomen vaginakweek tijdens de zwangerschap.
• Bij een eerder geboren kindje met de GBS-ziekte.

Onderzoek naar GBS tijdens de zwangerschap

Onderzoek naar GBS wordt in Nederland niet standaard bij elke zwangere gedaan. GBS komt maar bij één op de vijf zwangeren voor en heeft maar zeer zelden gevolgen voor het kindje. In bepaalde situaties is het wel verstandig om onderzoek te doen. Bijvoorbeeld als er voortijdige weeën zijn, of te vroeg gebroken vliezen, als de zwangere vaak last heeft van blaas-ontstekingen of als een eerder kindje vlak na de bevalling een ernstige infectie heeft gehad.

In Maasziekenhuis Pantein gebeurt onderzoek naar GBS door het afnemen van een kweek. De verpleegkundige strijkt daarvoor met een wattenstokje langs de ingang van de schede en in de endeldarm. Zo haalt ze wat lichaamsmateriaal weg dat in een laboratorium wordt onderzocht. Het duurt meestal twee tot drie dagen voordat de uitslag bekend is. Bij klachten van een blaasontsteking wordt er ook een urinekweek afgenomen.

Is het mogelijk de GBS-ziekte te voorkomen?

Er zijn verschillende manieren ontwikkeld om de GBS-ziekte bij pasgeborenen te voorkomen. Het lastige is dat de methoden die goed werken ook nadelen hebben.

Zwangere vrouwen kunnen uit voorzorg antibiotica toegediend krijgen. Dit voorkomt veel gevallen van de GBS-ziekte. Het toedienen van antibiotica verhoogt ook het risico op allergische reacties bij de moeder. Ook kan een antibioticakuur ervoor zorgen dat bacteriën ongevoelig (resistent) worden voor antibiotica, ook andere bacteriën dan de GBS-bacterie. Dit kan In de toekomst nadelige gevolgen hebben.

Antibiotica

In Maasziekenhuis Pantein krijgen vrouwen met een verhoogd risico al tijdens de bevalling antibiotica toegediend. Daarvoor zijn verschillende redenen:

• Koorts tijdens de bevalling.
• Een eerder geboren kind dat de GBS-ziekte heeft gehad.
• Een blaasontsteking veroorzaakt door GBS tijdens de zwangerschap.
• Als bij langdurig gebroken vliezen blijkt dat er sprake is van GBS-dragerschap.
• Bij een dreigende vroeggeboorte.

Soms krijgt ook de baby na de geboorte antibiotica, bijvoorbeeld als de moeder koorts had tijdens de bevalling. Het kindje wordt dan opgenomen op de verpleegafdeling. In andere situaties wordt de baby de eerste 48 uur extra in de gaten gehouden. Daarvoor blijft het kindje de eerste 24 uur in het ziekenhuis.

GBS al bekend voor de zwangerschap

Een enkele keer is al vóór de zwangerschap duidelijk dat een vrouw de GBS-bacterie bij zich draagt. De bacterie wordt bijvoorbeeld ontdekt in een urinekweek omdat de zwangere een blaasontsteking heeft. Dit heeft geen gevolgen voor het beleid rond de bevalling.

Als er ook andere risicofactoren zijn, zoals vroeggeboorte, koorts tijdens de bevalling of vliezen die langdurig gebroken zijn, wordt de zwangere vrouw wel preventief behandeld.

Meer informatie

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stel ze gerust aan uw gynaecoloog. U kunt ook contact opnemen met verpleegafdeling B4 op telefoonnummer 0485–84 55 60.

Voor meer informatie over de GBS-ziekte kunt u terecht bij de Stichting Ouders Groep B Streptokokkenpatiënten (OGBS).
E-mail: info@ogbs.nl 
Internet: www.ogbs.nl 

Maart 2021 – Versie 4
GYN047