Pacemaker

Het gezonde hart

De taak van het hart is het rondpompen van bloed door het hele lichaam. Het samentrekken van de hartspier wordt geregeld vanuit de natuurlijke pacemaker van het hart, de sinusknoop. De sinusknoop geeft elektrische signalen af aan de bovenste holtes van het hart, de boezems. Deze trekken daarna tegelijk samen, waardoor de onderste holten, de hartkamers, met bloed worden gevuld.

Na het samentrekken van de boezems bereiken de elektrische prikkels een tussenstation, de AV-knoop. Deze ligt tussen de boezems en de hartkamers in. Hier volgt een korte pauze waarna het elektrische signaal verder gaat naar de hartkamers. Ook deze trekken zich tegelijk samen en pompen dan het bloed door het lichaam. Dit is een hartslag. Na een korte pauze begint de cyclus opnieuw.

Het hart klopt in rust 60 tot 100 keer per minuut. Bij inspanning wordt het hartritme sneller.

Waarom krijgt iemand een pacemaker?

Het normale hartritme kan door ziekte of veroudering worden verstoord. Dit kan problemen geven met de start of het doorgeven van de elektrische prikkels. De sinusknoop kan niet genoeg of geen prikkels maken of de prikkels worden vertraagd of niet doorgegeven via de AV-knoop. Dit zorgt voor een trage hartslag en soms zelfs pauzes van het hartritme. Hierdoor kunt u moe, duizelig of kortademig worden. Een oplossing hiervoor is een pacemaker.

Wat is een pacemaker?

De pacemaker functioneert als een bewaker van het hartritme. De pacemaker houdt het hartritme de hele tijd in de gaten en regelt het hartritme als dat nodig is. Als het eigen hartritme te traag wordt, dan geeft de pacemaker een elektrische prikkel. Hierdoor blijft het hartritme op de juiste manier kloppen. U voelt van deze elektrische prikkels niets.

Een pacemaker bestaat uit een pulsgenerator en elektroden. De pulsgenerator is opgebouwd uit een batterij en elektronica. Het is zo groot als een zakhorloge. De batterij gaat gemiddeld 10 tot 12 jaar mee.

Afhankelijk van het soort hartritmeprobleem brengt de arts 1 of 2 elektroden in. Deze lopen vanaf de pacemaker naar het hart. De cardioloog bepaalt welke pacemaker voor u het meest geschikt is en hoe de pace-makerfunctie bij u wordt ingesteld.

Voorbereiding op de opname

Ontbijt en medicijnen

Op de dag van de behandeling mag u ’s ochtends normaal ontbijten.

Uw medicijnen kunt u met water innemen. Als u bloedverdunners gebruikt, moet u hier tijdelijk mee stoppen. Uw arts vertelt u te horen wanneer u deze voor het laatst mag innemen.

Dagopname of een nacht blijven

Als het plaatsen van de pacemaker 's ochtends gebeurt, dan kunt u dezelfde dag weer naar huis. Als de behandeling in de middag plaatsvindt, moet u een nacht in het ziekenhuis blijven.

Wat neemt u mee naar het ziekenhuis?

• Uw legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs).
• Uw actuele medicijnlijst.
• Kleding voor in bed en pantoffels of slippers.
• Toiletartikelen.

Vervoer naar huis

Na de behandeling mag u niet zelf naar huis rijden. Zorg daarom dat iemand u in het ziekenhuis komt ophalen en u naar huis brengt.

Opname en verblijf in het ziekenhuis

Dag van opname

U meldt zich op de afgesproken dag en tijd bij de balie van de verpleegafdeling. De verpleegkundige ontvangt u en brengt u naar uw kamer. De verpleegkundige meet uw bloeddruk en plaatst een infuus in de linkerarm. Ook wordt er een hartfilmpje gemaakt. De verpleegkundigen van de afdeling informeren u verder over de pacemakerimplantatie.

Heeft u een kunstgebit? Deze kunt u inhouden tijdens de behandeling.

Behandeling: het inbrengen van de pacemaker

De behandeling vindt plaats op de operatiekamer en duurt ongeveer 1,5 uur. Voordat de behandeling begint, krijgt u nog een keer kort uitleg over wat er precies gaat gebeuren. Tijdens de behandeling bent u wakker en kunt u gewoon praten. U kunt altijd aangeven hoe u zich op dat moment voelt.

Een pacemaker implantatie gebeurt onder plaatselijke verdoving, nadat de huid is ontsmet en u bent afgedekt met steriel doeken. De arts brengt de pacemaker in direct onder de huid onder het linker sleutelbeen. Hiervoor maakt de arts een snee van een paar centimeter. Soms wordt de pacemaker een laag dieper geplaatst, onder de borstspier.

Via een ader onder het sleutelbeen worden dan één of twee elektroden naar het hart gevoerd. Met een klein schroefdraadje wordt dit vastgezet in de binnenwand van het hart. De elektroden worden doorgemeten en wanneer ze goed contact maken met het hart, sluit de arts de elektroden aan op de pacemaker. Daarna maakt de arts een ruimte onder de huid (de pocket) waar de pacemaker in wordt gelegd. De pocket wordt dicht gemaakt met oplosbare hechtingen en soms ook met lijm op de buitenste laag van de wond.

Na de behandeling

We raden u aan om na de behandeling een uur op bed te blijven liggen. We raden u aan om na de behandeling een uur op bed te blijven liggen. Daarna kunt u weer rustig aan lopen over de afdeling.

Complicaties en risico's

Mogelijke complicaties die bij een pacemakerimplantatie kunnen ontstaan zijn:

Bloeduitstorting of nabloeding

Bij het maken van de holte onder de huid waar de pacemaker geplaatst wordt, kunnen er bloedvaatjes geraakt worden waardoor een bloeduitstorting ontstaat. De bloeduitstorting verdwijnt meestal vanzelf na een paar dagen. Als dit gebeurt, krijgt u een paar uur een drukverband op de wond. De artsen en de verpleegkundigen van de afdeling houden dit goed in de gaten.

Infectie van de wond

Er is een kleine kans op een infectie van de wond. Om dit te voorkomen, krijgt u voor de behandeling antibiotica toegediend.

Klaplong

Voor het plaatsen van de elektroden van de pacemaker in het hart wordt soms de ader onder het sleutelbeen gebruikt. Het kan gebeuren dat hierbij het longvlies geraakt wordt, waardoor een (gedeeltelijke) klaplong ontstaat. Dit is een zeldzame complicatie. Om te controleren of hier sprake van is, maken we na de behandeling een röntgenfoto. Meestal herstelt dit zonder verdere problemen.

Tamponade

Bij het inbrengen van de elektroden van de pacemaker in het hart kan het soms gebeuren dat er door de wand van de hartkamer heen wordt geschroefd. Dit kan ervoor zorgen dat er bloed in het hartzakje stroomt, wat de werking van het hart moeilijker maakt. Dit wordt een perforatie genoemd. Het is een complicatie die bijna nooit voorkomt en die behandeld kan worden door het bloed in het hartzakje af te voeren met een naald. Heel soms moet het gaatje door de chirurg gesloten worden met een operatie.

Het loslaten van het schroefdraadje in het hart

Het kan soms gebeuren dat het schroefdraadje los raakt. Dit moet dan met een operatie weer op zijn plaats worden gelegd.

Na de opname

Adviezen voor thuis

• De elleboog van de arm aan de kant waar de pacemaker is geplaatst, mag de eerste 2 tot 3 weken niet hoger dan uw schouder komen.
• De eerste dagen na de operatie voelt uw schouder nog pijnlijk aan. U kunt hiervoor paracetamol gebruiken.
• Na de ingreep kunt u pijn ervaren rondom de wond. Hiervoor mag u 4 keer per dag paracetamol innemen. Neem elke keer 2 tabletten van 500 mg paracetamol.
• Zorg dat iemand u naar huis vervoert, mogelijk ervaart u nog klachten van de pacemakerimplantatie.
• Zorg dat er thuis iemand bereikbaar is om u te helpen als er misschien problemen ontstaan.
• De elektrode moet goed in het hart vast komen te zitten. Daarom is het belangrijk om de eerste 2 weken uw linkerarm zoveel mogelijk rust te geven. Maak geen bewegingen waarbij u uw arm overstrekt en til geen zware dingen.
• De pleister kunt u na 2 dagen verwijderen.
• U mag de eerste 2 dagen na de behandeling niet douchen.
• U mag de eerste 2 weken niet in bad gaan.

Wanneer neemt u contact op met het ziekenhuis?

Bij onderstaande problemen of bij twijfel neemt u contact op met de polikliniek Cardiologie van het Maasziekenhuis Pantein:

• Bij zwelling of blauwe verkleuring van de arm of hand. Dit kan wijzen op trombose.
• Als u plotseling pijn krijgt of als de pijn steeds erger wordt.
• Bij roodheid van de wond.
• Bij zwelling of het ontstaan van pus vlak bij de pacemaker of in de lies als een micra pacemaker is geplaatst.
• Bij klachten zoals duizeligheid en/of flauwvallen.

Als zich thuis bovenstaande problemen voordoen, neemt u dan contact op met de polikliniek Cardiologie, via telefoonnummer 0485-84 53 40. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de Spoedeisende Hulp op telefoonnummer 0485-84 53 31.

Afspraak voor controle

Voordat u naar huis gaat, krijgt u een afspraak mee voor controle op de Pacemakerpolikliniek. Dit is ongeveer 1 tot 2 weken na de implantatie.

Pacemakerpasje

Als u het pacemakerpasje nog niet via de post ontvangen heeft, krijgt u deze tijdens de controleafspraak op de polikliniek. Het pacemakerpasje moet u altijd bij u hebben voor het geval dat u (met spoed) in een ander ziekenhuis wordt opgenomen. Vertel zorgverleners altijd dat u een pacemaker heeft, vooral als u een onderzoeken, behandeling of operatie moet ondergaan.

Waar moet u rekening mee houden?

Periodieke controle

Eén keer per jaar controleert de pacemakertechnicus de pacemaker. Tijdens deze controle worden de kwaliteit van de batterij, de elektrode(s) en de instellingen nagekeken. Verder wordt het geheugen van de pacemaker uitgelezen en nagekeken op eventuele ritmestoornissen of meldingen. Bij de controle vraagt de pacemakertechnicus ook naar eventuele klachten die misschien te maken hebben met de pacemakerfunctie. De pacemaker voert zelf ook automatisch metingen uit om de eigen functie te testen. Dit gebeurt ‘s nachts en u voelt hier waarschijnlijk niets van. Als u het idee heeft dat de pacemaker niet goed werkt, kunt u altijd contact opnemen met de polikliniek Cardiologie, via telefoonnummer 0485-84 53 40.

Levensduur van de pacemaker

Een pacemaker gaat gemiddeld 10 jaar mee. Dit is ook afhankelijk van de instellingen van de pacemaker en hoe vaak de pacemaker moet werken. Bovendien houdt de pacemaker dag en nacht het hartritme in de gaten en verbruikt zo dus altijd stroom. Na verloop van jaren zal bij de controles van de pacemaker blijken dat de batterij leeg begint te raken. De pacemaker moet dan worden vervangen. Hiervoor is een kleine in-greep nodig waarbij de arts een snee in de huid maakt om de pacemaker te kunnen vervangen. Als de elektrodes nog goed functioneren, hoeven deze niet vervangen te worden. Het vervangen van de pacemaker gebeurt meestal in dagopname. U gaat dan dezelfde dag weer naar huis.

Elektrische apparatuur

Uw pacemaker is gevoelig voor elektrische en magnetische velden. Meestal heeft dit alleen tijdelijk invloed op de werking van de pacemaker. Zodra u verder weg bent van het apparaat of het apparaat uitschakelt, gaat de pacemaker weer normaal functioneren. U kunt elektrische toestellen, gereedschappen, huishoudelijke- en kantoorapparatuur gewoon blijven gebruiken als zij goed onderhouden zijn en een goede aarding hebben.

Luchthaven en diefstal poortjes

Poortjes voor luchthaven- en diefstalbeveiliging zijn veilig als u er in een normaal tempo doorheen loopt. Wij adviseren daarom om geen gebruik te maken van luchthavenpoorten en bij de douane aan te geven dat u een pacemaker heeft. Blijf nooit lang in de buurt van deze poortjes stilstaan. Ook de handbediende detectiestaven die op luchthavens worden gebruikt, mogen niet te lang bij uw pacemaker worden gehouden. Wanneer u uw pacemakerpasje aan het beveiligingspersoneel laat zien, controleren zij u handmatig. Dit geldt niet voor de ‘total bodyscan’ die tegenwoordig op veel luchthavens in gebruik is. Deze kan veilig gebruikt worden.

Sport

Sport is gezond en goed om te doen in je vrije tijd. Overleg met uw arts als u weer wilt gaan sporten. Bespreek de mogelijkheden voor het beoefenen van contactsporten met een pacemaker, zoals voetbal en handbal. Ook activiteiten die veel inspanning van u vragen, kunt u het beste met uw arts bespreken. Bespreek tijdens de pacemakercontrole uw (sportieve) activiteiten, zodat de instellingen van uw pacemaker hierop aangepast kunnen worden.

Vakantie

Als u op vakantie gaat naar het buitenland is het goed om u voor te bereiden op mogelijke problemen met uw pacemaker. Schrijf bijvoorbeeld het adres op van het dichtstbijzijnde ziekenhuis dat ervaring heeft met uw merk pacemaker. Deze adressen vindt u meestal op de internetsite van het bedrijf van uw pacemaker of op de website van STIN. 

Meer informatie

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neemt u dan gerust contact op met de polikliniek Cardiologie op telefoonnummer 0485-84 53 40.