Licht natriumbeperkt dieet
U heeft het advies gekregen om een licht natriumbeperkt
dieet te volgen. Deze brochure geeft u nadere informatie en voedingsadviezen. Heeft u na het lezen van deze tekst nog vragen dan is uw diëtist bereid deze vragen te beantwoorden.
Zout
De meeste mensen eten veel zout: gemiddeld zo’n 9 gram keukenzout per dag. Dat is veel meer dan we nodig hebben. Zout zit in vrijwel al onze voedingsmiddelen, van nature of door de fabrikant toegevoegd. Daarnaast strooien we zelf, in de keuken of aan tafel, ook zout over het eten. De één wat meer dan de ander. Aanbevolen wordt om onder de gemiddelde zoutconsumptie van 9 gram te blijven!
Heeft u het advies gekregen uw zoutgebruik te matigen, dan kunt u dat doen door:
- geen zout toe te voegen bij de bereiding van gerechten;
- op te passen met producten die van zichzelf al erg zout zijn.
Dit klinkt simpel, maar vraagt wel wat oplettendheid. In het begin zult u misschien ook aan de veranderde smaak moeten wennen, vooral als u gewend bent ‘hartig’ te eten.
Een licht natriumbeperkt dagmenu kan er als volgt uitzien:
- Gewoon brood;
- Ongezouten margarine/halvarine;
- Broodbeleg dat weinig zout bevat;
- Gewone melk en melkproducten: maximaal 0,5 liter per dag;
- Zonder zout bereide warme maaltijd;
- Snacks en versnaperingen die weinig of geen zout bevatten.
Dit is slechts een van de vele mogelijkheden om uw dieet samen te stellen. Een diëtist kan u helpen om andere variaties te bedenken.
Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen
Een volwassene heeft gemiddeld ongeveer het volgende per dag nodig:
5-7 sneden brood
bruin en volkorenbrood hebben de voorkeur
3-5 stuks aardappelen
rijst, pasta (macaroni e.d.) en peulvruchten zijn lekkere variaties
3-4 grote lepels groente
eet volop groente, rauw of gekookt (200 gram)
2 stuks fruit
sinaasappelsap of grapefruitsap kan ook ter afwisseling
2-3 glazen melk en melkproducten
kies de magere en halfvolle soorten
100 gram (rauw) vlees, vis, kip, ei, tahoe
neem bij voorkeur magere soorten vlees
1-2 plakjes vleeswaren
5 gram halvarine per snee brood
15 gram vloeibare margarine of vloeibare bak & braad voor de bereiding
1,5 liter drinkvocht
| Veel zout zit in | Advies |
| Vleeswaren zoals bacon, cornedbeef, rauwe ham, gezouten rookvlees, katen- en rookspek, rauwe worst-soorten, kant – en klare vleessalades | Vleeswaren: gebruik licht gezouten vleeswaren zoals fricandeau, rosbief, licht gezouten achterham of rookvlees. Probeer ook een tomaat of fruit op brood. U kunt ook zelf vleeswaren maken: koude plakjes rollade of gebraden gehakt bereid met geen/weinig zout. |
| Kaas, de meeste soorten. | Kaas: matig het gebruik van kaas. Gebruik licht gezouten kaassoorten zoals Maaslander, IJsselkaas, Leerdammer, Maasdammer, Emmenthaler, Meerlander, Taillefine. Cottage cheese (Hüttenkäse), eventueel met verse tuinkruiden is heerlijk op brood, roggebrood of toast. |
| Soep uit pakjes of blik, drinkbouillon of zakje of pot. | Soep: maak soep op smaak met behulp van tuinkruiden en specerijen. Raadpleeg de “kruidenwijzer”, verkrijgbaar bij de diëtist. |
| Smaakmakers zoals soeparoma (Maggi), bouillonkorrels en -blokjes, kruidenzout, selderijzout, zeezout, gomasio, gemengde kruiden (bijv. kip-, nasi- en bak & braadkruiden, mixen voor dipsausjes en kruidenboter), mosterd, piccalilly, ketchup, slasaus, marmite, juskorrels en juspoeder. | Smaakmakers: gebruik natriumarm zout (dieetzout) alleen op advies van uw arts of diëtist. Raadpleeg de kruidenwijzer. |
| Vlees zoals rookworst, kant- en klaar gehakt, hamburgers, saucijzen, gepaneerd vlees, verse worst, vlees met kruiden en specerijen, vleesgerechten in blik, glas of ingevroren vleesgerechten (bijv. hachee, knakworst). | Vlees: kies voor onbewerkte producten en breng deze zelf op smaak. |
| Vis zoals gezouten of gepaneerde (vissticks), gemarineerde vis (haring, rolmops),gestoomde/gerookte vis (bokking, makreel, paling), alle schaal- en schelpdieren (garnalen, kreeft, mosselen). | Vis: neem bijv. schol, tong, poon, kabeljauw, wijting of koolvis die u zelf eventueel paneert door de vis door de bloem te halen. |
| Groente zoals zuurkool, diepvriesgroente à la crème, groente uit blik of glas, (zoet) zure augurken (zoet) zure zilveruitjes en andere groente in (zoet)zuur. | Groente: neem bij voorkeur verse groente of diepvriesgroente zonder saus/bouillon. |
| Aardappelen, rijst, meelspijzen verwerkt in kant- en -klare maaltijden, frites. | Aardappelen: u kunt vragen of men geen zout aan de frites wil toevoegen. |
| Hartige snacks bevatten allemaal veel zout. | Snacks: ongezouten noten of pinda’s, studentenhaver, popcorn zonder zout. |
| Snoep: alle dropsoorten zijn af te raden. Drop bevat namelijk glycerine, een stof die de bloeddruk verhoogt. | Snoep: kauwgum, zuurtjes, pepermunt. |
| Bepaalde soorten mineraalwater Apollinaris, Schweppes soda, Vichy, Biomaris. | Mineraalwater: natriumarme mineraalwaters zijn: Chaudfontaine, Evian, Norwater, Perrier, Spa, Victoria, Vittel, Volvic. |
Tips voor smakelijk bereiden van de warme maaltijd
Soep
Hier volgen enkele tips om soep smakelijk te maken zonder zout te gebruiken:
- Maak een krachtige bouillon van vlees, vis, kip, visgraat of groenten. Trek de soep met een bouquet garni: ui, prei, wortel, tijm, knolselderij, selderij, foelie, basilicum, laurier en peperkorrel. U kunt voor meerdere dagen bouillon maken en eventueel invriezen. Deze bouillon kunt u dan ook gebruiken als basis voor een saus of ragout.
- Gebruik als vulsel sterk smakende groenten zoals wortel, ui, paprika, prei en knolselderij.
- U kunt de soep eventueel afmaken met peterselie, bieslook, citroensap, een scheutje droge witte wijn/sherry, melk, halfvolle koffiemelk of natriumarme geraspte kaas. Laat op het laatst enkele blaadjes van de maggiplant mee trekken: dit geeft een heerlijk maggi aroma aan uw soep.
- Gebruik géén maggi- en bouillonblokjes!
Vlees
- Vlees kunt u op de volgende manieren smakelijk maken zonder zout toe te voegen:
- Gebruik ongezouten dieetmargarine of olie.
- Maak het vlees op smaak met kruiden en specerijen zoals mosterdpoeder, kerrie, paprikapoeder, peper, tijm, knoflook of knoflookpoeder.
- U kunt het vlees ook op smaak brengen in een marinade van kruidenazijn, water, rode wijn, knoflook, kruidnagel en bouquet garni.
- Stoof vlees dat eerst gebraden moet worden na met ui, tomaat, knoflook en selderij.
- Stoof runderlappen met stukjes ui, tomaat, peper, laurier, kruidnagel en azijn of wat nog lekkerder is: rode wijn.
- Grilleer het vlees of bereid het in een Römertopf: dit geeft extra smaak aan het vlees.
- Bak met het vlees mee: uien, champignons, tomaten of paprika.
- Werk het vlees af met rauwe uiringen, plakjes citroen of sinaas-appel, vruchten zoals bijvoorbeeld ananas, mandarijntjes, appel of druiven.
Vleesvervangers
Bent u geen liefhebber van vlees en maakt u gebruik van seitan, tofu (tahoe), sojabrokjes, bonenburgers enz. dan kunt u deze op dezelfde manieren als vlees op smaak brengen. Maak ook eens gebruik van gerookte tofu (bijvoorbeeld door een stamppot).
Vis
- Serveer bij vis bijvoorbeeld een peterseliesaus, tomatensaus, kerriesaus of mosterdsaus van natriumarme mosterd.
- U kunt vis ook lekker op smaak brengen in de oven. Verpak de vis samen met peterselie, selderij, wortel, kervel of dille, prei en peper in aluminiumfolie.
- Ook grillen geeft extra smaak.
- Serveer vis met een schijfje citroen, tomaat en een takje peterselie.
- Vis bereiden in de magnetron is makkelijk, snel en smakelijk.
Jus
Breng jus op smaak met bijvoorbeeld peper, paprikapoeder, kerriepoeder, stukjes ui en paprika.
Groente
- Kook de groente in weinig water niet al te gaar. De smaak blijft zo het beste behouden. Neem zo vers mogelijke groente.
- Groente met een uitgesproken smaak verdienen de voorkeur zoals bieten, boerenkool, spinazie, venkel, peultjes, bleekselderij, bloemkool.
- Maak groente met een “flauwe” smaak af met tuinkruiden of specerijen, bijvoorbeeld doperwten met bieslook, sperziebonen met tomaat, ui en bonenkruid, witlof met natriumarme mosterd.
- Kook rode kool gaar met ui, appel, kruidnagel, pepermuntblad en rozijnen.
- Rauwe groente heeft meer smaak dan gekookte. Maak eens een rauwkostslaatje van:
- witlof, appel, mandarijn;
- gesneden witte kool, radijsjes, appel en rozijnen. - U kunt rauwkost op smaak brengen met sausjes van:
- Azijn, water, olie, natriumarme mosterd, dille en peper;
- Kwark, citroensap, paprikapoeder, verse ui en peper;
- Kwark, verse peterselie, citroensap;
- Kwark met stukjes ananas of mandarijntjes;
- Kwark, klein beetje slasaus light, oregano.
Aardappelen, pasta, rijst en peulvruchten
- Kook de aardappelen in weinig water of in de schil.
- Bestrooi gekookte aardappelen met fijngesneden bieslook, peterselie of citroenmelisse.
- Bak niet-gekookte aardappelen. Voeg bijvoorbeeld ui, paprika, bieslook of prei toe.
- Gebruik bij de bereiding van puree peterselie, bieslook of dille.
- Kook rijst, macaroni en spaghetti in zoutarme bouillon. De volkorenvorm is niet alleen gezonder, maar ook voller van smaak.
- Bereid rijst eventueel met kerrie of kook de rijst met stukjes ui, laurier, kruidnagel en tomaat (bestrooi hem eventueel met natriumarme kaas).
- U kunt peulvruchten op smaak brengen door aan het kookwater een stukje laurierblad, foelieblad, peper, bonenkruid en een stukje gedroogde chilipeper toe te voegen.
Wist u dat…
- Zeezout net zoveel natrium bevat als gewoon keukenzout? Dit geldt ook voor selderijzout, knoflookzout, uienzout enzovoorts.
- Mineraalzout en halvazout bijna de helft minder natrium bevatten dan gewoon keukenzout? Ze zijn wel veel kaliumrijker, dus minder geschikt bij een kaliumbeperking.
- In dieetzout natrium voor een groot deel vervangen is door kalium? Het is daarom niet geschikt in een kaliumbeperkt dieet.
- Een natriumbeperkte voeding wennen is? U moet als het ware de zoute smaak afwennen. Dit lukt het makkelijkst door consequent geen zout te gebruiken! Kruiden en specerijen zijn overigens prima vervangers om eten op smaak te brengen.
- Aan kant-en-klaar vlees, zoals hamburgers, slavinken, cordon bleu, gehakt met toevoegingen enzovoorts altijd zout toegevoegd is? Sommige slagers maken zelf natriumarme worstsoorten of hebben natriumarme soorten in voorraad.
- U uw slager kunt vragen een rollade alleen te kruiden en niet te zouten? Lekker bij de warme maaltijd én op brood!
- Gepaneerde diepvriesvis, zoals vissticks, zeeschnitzel enzovoorts ook zout bevat? Ook vis ingelegd in het zuur, gestoomde of gerookte vis en visconserven bevatten zout.
- Aan groente in pot of blik door de fabrikant zout toegevoegd wordt? Er zijn echter ook natriumarme groenteconserven te koop. U vindt ze in de “dieethoek” van de grote supermarkten. Op het etiket staat dan vermeld: “natriumarm” of “zonder toevoeging van keukenzout”.
- Diepvriesgroente wél natriumarm is? Dit geldt echter alleen als de fabrikant ze niet op smaak gebracht heeft. Aan bijvoorbeeld spinazie à la crème en rode kool met appeltjes is dus wel zout toegevoegd.
- Bij de bereiding van zuurkool veel zout wordt gebruikt? Bij het afspoelen van zuurkool onder de kraan verdwijnt wel wat zout, maar er blijft toch nog veel natrium in de zuurkool achter! Beter kunt u natriumarme zuurkool in blik of pot kopen.
- Kant-en-klaar maaltijden, zowel uit de diepvries als vers uit het koelvak bij de supermarkt of de slager, veelal met (veel!) zout bereid worden? Ze passen dus niet in een natriumbeperkte voeding.
- Een normaal gezouten warme maaltijd (zonder soep) gemiddeld 3 gram zout (= 1200 mg natrium) bevat?
Meer informatie
Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben dan kunt u contact opnemen met de diëtisten van het Maasziekenhuis. U kunt op werkdagen tijdens kantooruren contact opnemen met 0485-845226. U kunt uw naam, geboortedatum en telefoonnummer op het antwoordapparaat inspreken. U wordt door één van de diëtisten teruggebeld.
Als u onder behandeling bent van de diëtist, kun u haar ook per email bereiken: dietetiek@pantein.nl. Vergeet niet uw naam en geboortedatum te vermelden.