Myomen

Wat zijn myomen?

Myomen worden ook wel vleesbomen genoemd. Het zijn goedaardige knobbels in de spierwand van de baarmoeder en ze bestaan vooral uit spierweefsel. Myomen kunnen aan de buitenzijde van de baarmoeder zitten, in de baarmoederwand of in de baarmoederholte. Hoe myomen ontstaan is niet bekend. Myomen kunnen een paar millimeter groot zijn, maar ook zelfs een paar kilo wegen. Ze kunnen op verschillende plaatsen in en bij de baarmoeder voorkomen:

• Aan de buitenzijde van de baarmoeder.
• In de wand van de baarmoeder.
• Onder het slijmvlies van de baarmoederholte of in de baarmoederholte.

Bij wie komen myomen voor?

Myomen komen voor bij 20 tot 30 procent van de blanke vrouwen en bij 50 tot 60 procent van de zwarte vrouwen. Ze ontstaan vaker bij vrouwen die (nog) geen kinderen hebben gehad.

Myomen worden beïnvloed door de hormonen oestrogeen en progesteron in de vruchtbare fase van het leven. Voor de eerste menstruatie komen myomen niet voor. Na de laatste menstruatie worden ze kleiner en verdwijnen ze uiteindelijk. Tijdens de zwangerschap kunnen myomen soms groeien door hormoonveranderingen. Na de zwangerschap worden ze weer kleiner. Ook bij sommige hormoonbehandelingen, zoals voor overgangsklachten, kunnen myomen groter worden.

Klachten

Myomen geven meestal geen of weinig klachten. Vaak worden ze bij toeval gevonden. De meeste myomen groeien langzaam en blijven onopgemerkt. De plaats waar het myoom zit, heeft meer invloed op de klachten dan de grootte van het myoom. Zo kunnen myomen in de baarmoederholte, zelfs als ze klein zijn, menstruatieklachten veroorzaken.

Klachten die het meeste voorkomen zijn hevig bloedverlies en menstruatiepijn. De menstruaties blijven in principe regelmatig. Het ruime bloedverlies, eventueel met stolsels, kan bloedarmoede veroorzaken. Hierdoor kunt u zich moe of kortademig voelen. Andere, meer zeldzame, klachten van myomen zijn een drukkend gevoel in de buik, pijn laag in de rug, klachten met plassen en klachten van pijn en/of bloedverlies bij het vrijen. Heel zelden verschrompelt een myoom door te weinig bloedtoevoer met mogelijk hevige buikpijn als gevolg. Myomen geven meestal geen problemen bij het ontstaan van of tijdens een zwangerschap. De kans dat myomen kwaadaardig worden, is zeer klein (1 op 10.000).

Meer informatie over leest u in de folder ‘Hevig bloedverlies bij de menstruatie’.

Onderzoek

Bij het vermoeden van myomen, zal de gynaecoloog u onderzoeken. Meer informatie over het onderzoek leest u in de folder ‘Eerste bezoek aan de gynaecoloog’. Verliest u veel bloed of bent u erg vermoeid, dan kan de arts het ijzergehalte van het bloed (Hb of hemoglobine) controleren om te kijken of er sprake is van bloedarmoede.

De plaats en grootte van de myomen kunnen worden beoordeeld met behulp van, meestal inwendige, echoscopie. Hiermee kunnen myomen groter dan een halve centimeter worden gezien. Aanvullende onderzoeken voor het beoordelen van myomen zijn:

• Een water- of gelcontrast-echoscopie. Terwijl de baarmoeder gevuld is met water wordt er een echoscopie gemaakt.
• Een hysteroscopie en/of laparoscopie. Meer informatie over deze onderzoeken leest u in de folders ‘De laparoscopische operatie’ en ‘Diagnostische hysteroscopie’.
• Een MRI-scan.

Behandeling

Als u geen klachten heeft, is een behandeling van de myomen niet nodig. Ook verdere controle is niet nodig.

Als u wel klachten heeft, dan bespreekt de gynaecoloog samen met u welke behandelingen mogelijk zijn. Daarbij houdt de gynaecoloog rekening met het aantal, de plaats en de grootte van de myomen. Ook uw leeftijd en uw eventuele wens (nog) zwanger te worden, is daarbij belangrijk.

De keuze voor de behandeling hangt af van het doel van de behandeling: klachten verminderen, groei van myomen tegengaan of myomen verwijderen. Het effect van de behandelingen wisselt.

Mogelijke behandelingen zijn:

• Medicijnen.
• Operatie met behoud van de baarmoeder.
• Operatie waarbij de baarmoeder verwijderd wordt.

Medicijnen

Medicijnen kunnen helpen om de hoeveelheid bloedverlies en/of de menstruatiepijn te verminderen. De myomen blijven bestaan. Soms worden ze wel iets kleiner. Bij veel en/of grote myomen en bij myomen in de baarmoederholte kan het effect van medicijnen tegenvallen. Als u stopt met de medicijnen dan komen de klachten meestal terug.

Prostaglandine-synthetase-remmers

(bijvoorbeeld diclofenac, ibuprofen, indometacine, naproxen)
Deze medicijnen helpen vaak goed bij menstruatiepijn. Bij meer dan de helft van de vrouwen met ruim bloedverlies zorgen deze medicijnen voor vermindering van het bloedverlies. Het bloedverlies neemt gemiddeld met eenderde af. De medicijnen moeten worden ingenomen als de menstruatie begint, maar beter nog een dag ervoor. U gebruikt ze zolang als dat nodig is. Ze geven zelden tot nooit bijwerkingen.

Tranexaminezuur (Cyclokapron)

Dit medicijn beïnvloedt de stolling van het bloed. Het bloedverlies neemt gemiddeld met de helft af. Ook dit middel wordt alleen tijdens de menstruatie ingenomen. Bijwerkingen komen zelden voor. De medicijn is niet geschikt als er een verhoogd risico op trombose bestaat.

De pil

De pil geeft vaak vermindering van bloedverlies. Bij myomen met ongeveer een kwart. Als u rookt of een verhoogd risico op trombose heeft, kan het minder verstandig zijn de pil te gebruiken, zeker als u ouder wordt. De bijwerkingen zijn zeer wisselend en vaak afhankelijk van de samenstelling en/of de dosering van de pil. U kunt de pil doorslikken, één stopweek per 3 maanden of helemaal geen stopweek. Dit is niet schadelijk voor uw gezondheid. Dit vermindert sterk de hoeveelheid bloedverlies.

Progesteronpreparaten

(orgametril, primolut, Cerazette, Implanon, Mirena)
Progesteronpreparaten zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies niet wordt gestimuleerd. Daardoor blijft de menstruatie weg. De tabletten moeten elke dag ingenomen worden. Implanon is een staafje dat in de bovenarm onder de huid wordt geplaatst. Dit kan drie jaar blijven zitten. Het Mirena-spiraaltje is geschikt als de baarmoederholte een normale vorm heeft. Dit spiraaltje kan maximaal vijf jaar blijven zitten.

Ongeveer eenderde van de vrouwen heeft bij de progesteronpreparaten geen bloedverlies meer. Eenderde heeft af en toe bloedverlies (doorbraakbloedingen), maar vaak minder dan daarvoor. Bij de overige eenderde van de vrouwen geven deze medicijnen onvoldoende effect. Bijwerkingen komen weinig voor. Soms is er sprake van het vasthouden van vocht, een vettige huid of depressieve gevoelens.

LH/RH-agonisten

Deze medicijnen onderdrukken de aanmaak van hormonen in de eierstokken. Zo bootsen ze de post-menopauze na. Dit is de periode na de laatste menstruatie. Er wordt dan geen baarmoederslijmvlies meer aangemaakt, zodat er geen bloedverlies meer optreedt. De myomen worden ook vaak kleiner.

Bijwerkingen kunnen optreden in de vorm van overgangsklachten: opvliegers, nachtzweten en een droge vagina. Vanwege het risico op botontkalking (osteoporose) kunt u dit middel meestal niet langer dan een half jaar gebruiken. Meestal zijn de LH/RH-agonisten een goede optie als het erop lijkt dat u snel in de overgang zult komen. Soms worden deze medicijnen vóór een operatie gegeven om de myomen te verkleinen en de operatie gemakkelijker te laten verlopen.

Operaties met behoud van de baarmoeder

Wanneer de myomen worden verwijderd maar de baarmoeder behouden blijft, bestaat de kans dat er na de behandeling opnieuw myomen ontstaan. Soms is het technisch niet mogelijk de baarmoeder te behouden, vooral als er meerdere myomen zijn.

Er zijn verschillende behandelingen waarbij de baarmoeder behouden kan blijven:

Hysteroscopie

Myomen in de baarmoederholte of onder het slijmvlies kunnen worden verwijderd door een hysteroscopische operatie. Meer informatie hierover leest u in de folder ‘Therapeutische hysteroscopie’.

Enucleatie

Als myomen aan de buitenzijde of in de wand van de baarmoeder zitten, kunnen ze worden uitgepeld. Dit heet myoomenucleatie. Bij kleine of gesteelde myomen kan enucleatie plaatsvinden via een laparoscopische operatie. Meer informatie hierover leest u in de folder ‘De laparoscopische operatie’. Meestal wordt er een buikoperatie (laparotomie) gedaan. Soms wordt u voor een enucleatie verwezen naar een gespecialiseerde kliniek. De gynaecoloog bespreekt dit met u.

Bij het uitpellen van de myomen kan het voorkomen dat u zoveel bloed verliest dat een bloedtransfusie noodzakelijk is. Een enkele keer heeft de gynaecoloog in die situatie geen andere mogelijkheid meer dan de baarmoeder te verwijderen. Na de enucleatie kunnen verklevingen ontstaan waardoor het moeilijker kan zijn om zwanger te worden. Als de baarmoederholte bij de enucleatie geopend is geweest, zal de gynaecoloog een bevalling via een keizersnede adviseren.

Embolisatie

Bij een embolisatie worden enkele bloedvaten naar de myomen afgesloten door kleine bolletjes. Dit gebeurt via een slangetje in de slagader van de lies. De myomen krimpen binnen drie tot zes maanden. Klachten van ruim bloedverlies zijn hierna bij acht van de tien vrouwen verdwenen of sterk verminderd. Omdat deze behandeling nog niet zo lang wordt toegepast, is het effect van embolisatie op langere termijn (nog) niet volledig bekend. In Nederland vindt in enkele ziekenhuizen een onderzoek plaats waarin het effect van embolisatie wordt vergeleken met dat van verwijdering van de baarmoeder.

Embolisatie vindt plaats op de röntgenafdeling door een interventieradioloog. In de eerste twee dagen na de behandeling zijn pijnstillers nodig, thuis of in het ziekenhuis. De gynaecoloog adviseert deze ingreep alleen als u zeker weet dat u niet meer zwanger wilt worden. Zeldzame complicaties zijn: beschadiging van blaas of darmen, infectie van de baarmoeder en eileiders of het optreden van de overgang. Voor deze behandeling wordt u in principe verwezen naar een gespecialiseerde kliniek.

Operatie waarbij de baarmoeder verwijderd wordt

Voor een definitieve oplossing van de klachten is het soms de beste keuze om de baarmoeder te verwijderen. Het bloedverlies verdwijnt hiermee. Het effect op buik- of rugklachten is minder goed te voorspellen. De baarmoeder kan soms via de vagina worden verwijderd, maar bij myomen gebeurt dit meestal via de buik. Dit kan via een laparotomie of eventueel door een laparoscopie. Meer informatie hierover leest u in de folder ‘Operatieve verwijdering van de baarmoeder en/of eierstokken’. In principe blijven de eierstokken en eileiders behouden.

Tot slot

Myomen kunnen vervelende klachten geven, maar ze zijn niet bedreigend. Meestal heeft u voldoende tijd om over de verschillende behandelingen na te denken en een besluit te nemen. De gynaecoloog kan u hierbij adviseren.

In deze folder staan verwijzingen naar folders over een specifiek onderzoek of behandeling. Deze folders kunt u vinden op de website van het Maasziekenhuis: www.maasziekenhuispantein.nl bij patiënten-folders. U kunt de folders ook via de gynaecoloog krijgen.

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neemt u dan contact op met de polikliniek Gynaecologie op telefoonnummer 0485-84 55 60. De polikliniek is bereikbaar op werkdagen van 8.30-16.30 uur.

Handige adressen

Informatie Centrum Gynaecologie (ICG)
Oude Boteringestraat 60
9712 GM Groningen
Tel 050-313 56 46
www.icgynaecologie.nl